دلایل روغن زدن شمع خودرو + راه حل

این مقاله جامع و طولانی با موضوع روغن زدن شمع خودرو تدوین شده است تا با استناد به منابع موجود، ابعاد مختلف این ایراد جدی فنی شامل علل، علائم، خطرات و راهکارهای درمانی و پیشگیرانه را به طور مفصل مورد بررسی قرار دهد.

۱. مقدمه

شمع خودرو به عنوان یکی از اصلی‌ترین قطعات کاربردی و یکی از مهمترین لوازم یدکی خودرو، نقشی محوری در فرآیند سوخت و ساز پیشرانه دارد و یک قطعه برقی حیاتی در اتومبیل محسوب می‌شود. وظیفه اصلی شمع، جرقه‌زنی برای احتراق مخلوط هوا و سوخت در محفظه احتراق است. عملکرد صحیح شمع برای کارکرد روان، بهینه، بهبود کارایی موتور، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی ضروری است.

هرگونه ایراد در شمع خودرو می‌تواند خسارت سنگینی به راننده وارد کند. در صورت بروز مشکل، بنزین وارد شده به درستی و خوبی سوخته نمی‌شود و خودرو قدرت مناسبی برای حرکت نخواهد داشت. همچنین، در نتیجه نسوختن کامل مخلوط سوخت و هوا، موتور اتومبیل دچار لرزش می‌شود و استهلاک قطعات اتومبیل افزایش می‌یابد.

یکی از این مشکلات جدی که می‌تواند به موتور آسیب برساند و نیاز به بررسی فوری دارد، روغن زدن شمع خودرو است. این مشکل، یک نشانه بسیار مهم از نحوه عملکرد موتور است؛ به این معنی که با معاینه این قطعه می‌توان به راحتی به سلامت یا مشکلات خودرو پی برد و در پی رفع آن بود.

۲. تعریف و ماهیت روغن زدن شمع خودرو

۲.۱. روغن زدن شمع خودرو به چه معناست؟

روغن زدن شمع خودرو به معنای وجود لایه‌ای از روغن روی نوک، پایه‌ها یا رزوه‌های شمع است. این تجمع روغن ممکن است در جریان سرویس دوره‌ای یا هنگام بررسی علت کم کردن روغن موتور مشاهده شود.

در این حالت، شمع خودرو چرب و روغنی شده و این امر جلوی جرقه زدن صحیح را می‌گیرد. همچنین ممکن است رسوبات کربنی و روغنی بر روی الکترودها و عایق شمع‌ها انباشته شود که می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد آن‌ها گردد. حتی ممکن است پایه‌های شمع کاملاً روغنی و چرب شده یا جای شمع پر از روغن شود.

۲.۲. ماهیت مشکل: نقص شمع یا نفوذ روغن؟

برخلاف تصور، چرب شدن شمع خودرو به طور مستقیم به نقص فنی شمع مربوط نمی‌شود. شمع در محفظه احتراق قرار دارد، جایی که مخلوط هوا و بنزین سوزانده می‌شود و این فرآیند گرمای زیادی تولید می‌کند. در اطراف قطعات موتور، روغن موتور برای روان‌کاری و خنک‌کاری در مسیرهای مشخصی جریان می‌یابد.

مشکل زمانی به وجود می‌آید که بخشی از این روغن از طریق درزها، منافذ یا نشتی‌های مختلف به محفظه احتراق راه پیدا کند. این روغن می‌تواند روی الکترودهای شمع رسوب کند و باعث چرب شدن آن‌ها شود. روغن زدن شمع در واقع نشانه‌ای از یک مشکل بزرگ‌تر و جدی در سیستم موتور است که نباید نادیده گرفته شود.

۳. علل اصلی روغن زدن شمع خودرو : شناسایی منشأ نشتی

هنگامی که روغن بر روی شمع‌های اتومبیل مشاهده می‌شود، لازم است تا علت وجود آن و منشأ اصلی نشتی مشخص گردد. دلایل متعددی برای نفوذ روغن به ناحیه شمع یا محفظه احتراق وجود دارد که به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۳.۱. نشتی‌های خارجی از قسمت سرسیلندر (تجمع روغن در اطراف شمع)

ممکن است تجمع روغن در اطراف شمع‌ها، به دلیل راه پیدا کردن روغن از قسمت سرسیلندر یا یکی از قطعات خارجی موتور باشد. در این حالت، روغن به داخل محفظه احتراق نفوذ نمی‌کند، بلکه در اطراف محل نصب شمع جمع می‌شود.

1. نشتی از رزوه‌های پیچ سرسیلندر: ممکن است روغن از اطراف خازن‌ها یا رزوه‌های پیچ‌های کاور سرسیلندر بالا آمده و در دور و اطراف شمع جمع شده باشد. واشر سرسیلندر وظیفه آب‌بندی محفظه احتراق و جلوگیری از نشت روغن را بر عهده دارد. زمانی که این واشر دچار ایراد یا فرسودگی شود، می‌تواند از نقاطی مانند رزوه‌های پیچ‌های سرسیلندر دچار نشتی شود.
2. خرابی واشرها یا اورینگ‌ها: اگر یک واشر یا اورینگ مشکل یا ایرادی داشته باشد، ممکن است باعث جمع شدن روغن در میانه و اطراف شمع گردد. واشرها و اورینگ‌ها برای آب‌بندی اتصالات بین قطعات استفاده می‌شوند و در اثر حرارت، فشار و مواد شیمیایی داخل موتور فرسوده یا آسیب می‌بینند.

در این موقعیت، لازم است تا منشأ اصلی نشتی روغن پیدا شده و طبق اسناد تعمیراتی، مشکل حل گردد. اگر هنگام باز کردن شمع مشخص شود که جای قرارگیری شمع پر از روغن است، ابتدا باید آب‌بندی پولکی‌ها چک شود.

۳.۲. فرسودگی قطعات داخلی و نفوذ روغن به محفظه احتراق (روغن‌سوزی)

این موارد جدی‌تر هستند و باعث می‌شوند روغن مستقیماً به اتاقک اشتعال نفوذ کند و منجر به چرب شدن سر شمع شود.

1. آسیب دیدن واشر سرسیلندر: خرابی و آسیب دیدن واشر سرسیلندر یکی از دلایل اصلی راه یافتن روغن به داخل اتاقک احتراق است. هنگامی که واشر آسیب می‌بیند، درزهایی در آن ایجاد می‌شود که مسیر نفوذ روغن به داخل محفظه احتراق را فراهم می‌کند. روغن نشت کرده با مخلوط هوا و سوخت ترکیب شده و در معرض جرقه شمع قرار می‌گیرد. از آنجایی که روغن قابلیت اشتعال به اندازه بنزین را ندارد، حضور آن احتراق کامل را مختل کرده و منجر به تولید دوده و ذرات نیمه سوخته روی الکترودهای شمع می‌شود. خرابی واشر سرسیلندر می‌تواند آسیب‌های دیگری مانند جوش آوردن خودرو و افزایش مصرف سوخت نیز به دنبال داشته باشد. این مشکل باید سریعاً توسط کارشناس فنی بررسی شود، چرا که ممکن است قطعات دیگری مانند سرسیلندر نیز دچار آسیب دیدگی شده باشند.
2. خرابی یا فرسودگی گاید و لاستیک‌های ساق سوپاپ: لاستیک‌های ساق سوپاپ وظیفه مهم آب‌بندی محفظه احتراق را بر عهده دارند. این قطعات از نشت روغن از طریق ساق سوپاپ به داخل محفظه احتراق جلوگیری می‌کنند. اگر این لاستیک‌ها آسیب ببینند یا معیوب باشند، دیگر قادر به انجام وظیفه خود به طور کامل نخواهند بود و روغن به اتاقک احتراق نفوذ خواهد کرد و به شمع‌ها می‌رسد. گایدهای سوپاپ نیز سوپاپ‌های ورودی و خروجی را در موقعیت مناسب نگه می‌دارند. در صورت خرابی گاید ساق سوپاپ، روغن به محفظه احتراق نفوذ می‌کند. اگرچه لاستیک‌های ساق سوپاپ قیمت زیادی ندارند، اما تعویض آن‌ها نیاز به کار و زمان زیادی داشته و ممکن است مستلزم تعویض بعضی واشرها نیز باشد.
3. آسیب دیدن رینگ پیستون: رینگ‌های پیستون وظیفه کنترل روغن و حفظ فشرده‌سازی مخلوط هوا و سوخت را بر عهده دارند و مانع از نفوذ روغن به داخل محفظه احتراق می‌شوند. هنگامی که این رینگ‌ها فرسوده یا آسیب دیده باشند، دیگر نمی‌توانند روغن را به طور موثر مهار کنند. در نتیجه، روغن از طریق درزهای بین رینگ‌ها و جداره سیلندر به محفظه احتراق نشت می‌کند. این امر باعث می‌شود موتور به روغن‌سوزی بیفتد. در حالت روغن‌سوزی، روغن وارد اتاقک اشتعال شده و باعث بالا رفتن دمای سوختن آن می‌شود و در کنار بنزین به خوبی سوخته نمی‌شود. ذرات سوخته نشده روی الکترودهای شمع جمع شده و شمع چرب و روغنی می‌شود. آسیب به رینگ پیستون یک مشکل جدی است که لازم است برای تعمیرات موتور در اسرع وقت به تعمیرگاه مراجعه شود.
4. پیستون آسیب دیده یا ترک خورده: در حالی که آسیب دیدن پیستون‌ها یا ترک خوردن آن‌ها اتفاق نادری است، اما ممکن است رخ دهد. آسیب دیدگی پیستون‌ها بسیار جدی است و در صورت رسیدگی نکردن می‌تواند موتور خودرو را از بین ببرد و موجب خرابی بلوک سیلندر و قطعات دیگر موتور شود.

۳.۳. عوامل جانبی و تأثیرگذار

علاوه بر نشتی‌های مکانیکی، عوامل دیگری نیز می‌توانند در روغن زدن شمع نقش داشته باشند:

• استفاده از روغن نامرغوب: استفاده از روغن موتور با کیفیت پایین یا ویسکوزیته نامناسب، می‌تواند مصرف روغن را افزایش داده و در نتیجه باعث روغن زدن شمع‌ها شود.
• تنظیم نبودن زنجیر یا تسمه تایم: اگر زنجیر یا تسمه تایم به درستی تنظیم نشده باشد، سوپاپ‌ها ممکن است در زمان نامناسب باز یا بسته شوند که می‌تواند باعث نفوذ روغن موتور به محفظه احتراق شود.
• مشکلات در سیستم تهویه میل لنگ (PCV): سیستم تهویه میل لنگ وظیفه هدایت بخارات روغن از محفظه میل لنگ به خارج را بر عهده دارد. در صورت وجود اختلال در این سیستم، بخارات روغن ممکن است به داخل محفظه احتراق برگشته و روی شمع‌ها بنشیند.

۴. علائم و نشانه‌های هشداردهنده روغن زدن شمع خودرو

روغن زدن شمع خودرو، علائم و نشانه‌هایی دارد که راننده می‌تواند با توجه به آن‌ها به وجود این مشکل پی ببرد و اقدامات لازم را انجام دهد.

۴.۱. مشکلات عملکردی موتور

• افت قدرت موتور و شتاب‌گیری: یکی از اولین و بارزترین علائم، کاهش قدرت موتور است. به دلیل احتراق ناقص، موتور قدرت کافی برای احتراق کامل سوخت را نداشته و توان و شتاب خودرو کاهش می‌یابد.
• ضربه زدن موتور و لرزش: چرب شدن شمع‌ها مانع از جرقه زدن درست آن‌ها شده و احتراق ناقص رخ می‌دهد. این امر باعث ایجاد لرزش و ضربه زدن موتور می‌شود، به خصوص هنگام شتاب‌گیری یا رانندگی در سربالایی.
• سخت روشن شدن خودرو: در موارد شدید، روغن زدن شمع می‌تواند باعث روشن نشدن خودرو یا سخت روشن شدن آن شود.
• شنیده شدن صدای ضربه‌ای در موتور: این به معنی آن است که شمع جرقه کافی ندارد که ممکن است به دلیل استفاده از شمع با بازه حرارت نامناسب نیز باشد.

۴.۲. علائم ظاهری و مصرفی

• افزایش مصرف سوخت: به دلیل احتراق ناقص، بخشی از سوخت به طور کامل نسوخته و از اگزوز خارج می‌شود. این هدر رفتن بنزین باعث افزایش قابل توجه مصرف سوخت می‌شود.
• دود آبی از اگزوز: خروج دود آبی رنگ از اگزوز، نشانه مشخصی از سوختن روغن در محفظه احتراق به همراه بنزین است. این دود به خصوص هنگام شتاب‌گیری یا رانندگی در سربالایی قابل مشاهده است.
• بوی روغن سوخته: نفوذ روغن به داخل محفظه احتراق و سوختن آن، باعث به مشام رسیدن بوی روغن سوخته می‌شود، به ویژه در ترافیک سنگین.
• کاهش غیرعادی سطح روغن موتور: از آنجایی که روغن به محفظه احتراق نشت می‌کند، سطح روغن موتور کاهش می‌یابد.

۴.۳. علائم روی خود شمع

• چرب شدن سر شمع: وجود روغن و چربی مشهود بر روی الکترودها و پایه‌های شمع.
• زرد شدن چینی شمع‌ها: این تغییر رنگ می‌تواند به دلیل گرمای زیاد ناشی از احتراق ناقص ایجاد شود.
• شمع دوده و کثیف و سیاه شده: دلیل اصلی آن می‌تواند غلظت و تنظیم نبودن میزان هوا و بنزین باشد که نشانه مصرف بالای ماشین است. همچنین ناشی از تولید دوده توسط روغن سوخته نشده است.

۵. عواقب و خطرات جدی روغن زدن شمع خودرو

روغن زدن شمع سوزنی یک ایراد جدی به شمار می‌رود و اگر به موقع تشخیص داده نشود و اقدامات لازم برای رفع آن صورت نگیرد، می‌تواند عواقب جدی و خسارات سنگینی برای موتور خودرو به همراه داشته باشد.

1. آسیب دیدگی قطعات موتور: مشکل اصلی روغنی شدن شمع‌ها نیست، بلکه چگونگی رسیدن روغن به آنجا است. راه یافتن روغن به محفظه احتراق و سوختن آن می‌تواند باعث آسیب دیدن دیگر قطعات اتومبیل و موتور خودرو شود.
2. آسیب به کاتالیزور: روغن سوخته وارد شده به سیستم اگزوز می‌تواند به کاتالیزور آسیب برساند و کارایی آن را کاهش دهد.
3. خرابی اجزای آب‌بندی: اگر علت روغن زدن شمع از خرابی واشر سرسیلندر باشد و به آن بی‌اهمیتی شود، می‌تواند باعث خرابی سیلندر خودرو گردد.
4. رسوبات کربنی و کاهش عمر موتور: در طولانی مدت، روغن زدن شمع باعث ایجاد رسوبات کربنی روی پیستون‌ها و سیلندرها شده که به مرور زمان به آن‌ها آسیب می‌رساند و موجب کاهش عمر مفید موتور می‌شود.
5. خطر پارگی تسمه تایم: زمانی که روغن نفوذ پیدا می‌کند، اگر وارد تسمه تایم شود، سبب پارگی و کم شدن عمر تسمه تایم اتومبیل می‌گردد.
6. آلودگی هوا: سوخته شدن روغن در محفظه احتراق، آلاینده‌های بسیاری وارد هوای شهر کرده و باعث آلودگی محیط زیست می‌شود.

۶. رانندگی با شمع روغن زده: یک اقدام پرخطر

رانندگی با ماشینی که نقص فنی دارد، تا جای ممکن توصیه نمی‌شود؛ زیرا خطر آفرین بوده و ممکن است باعث به خطر افتادن جان خود و سرنشینان شود. این صحبت در مورد رانندگی با اتومبیلی که شمع‌هایش روغن زده است نیز صدق می‌کند.

دلیل این توصیه، این است که روغن به اتاقک اشتعال خودرو راه پیدا کرده و این امر باید سریعاً برطرف شود. رانندگی با شمع روغن زده می‌تواند باعث نفوذ روغن به موتور خودرو و آسیب به قطعات دیگر شود و هزینه‌های زیادی به مالک تحمیل کند. باید به خاطر داشت که روغن زدن شمع‌ها علت اصلی و منشأ ایراد نیست، بلکه مشکل اصلی چگونگی رسیدن روغن به آنجاست که می‌تواند آسیب‌های زیادی به موتور برساند.

بنابراین، رانندگی با خودروئی که مشکل فنی دارد و روغن به محفظه احتراق راه پیدا می‌کند، به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و لازم است تا مشکل در اسرع وقت برطرف شود.

۷. راهکارهای مواجهه، رفع مشکل و پیشگیری

برای رفع مشکل روغن زدن شمع ماشین ، ابتدا باید علت اصلی آن شناسایی شده و برطرف گردد. این کار معمولاً توسط یک مکانیک ماهر که با بررسی موتور و قطعات مرتبط می‌تواند علت اصلی را تشخیص دهد، انجام می‌شود.

۷.۱. مراحل رفع مشکل

1. شناسایی و تعمیر منبع نشتی: قبل از هر اقدامی، باید دلیل اصلی روغن زدن شمع را شناسایی کرد. پس از تشخیص علت اصلی، قطعات معیوب مانند رینگ پیستون، ساقه سوپاپ، واشر سرسیلندر، یا اورینگ‌ها باید تعمیر یا تعویض شوند. این کار نیاز به تخصص و تجهیزات خاصی دارد.
2. تعویض شمع‌های آسیب دیده: اولین قدم برای رفع مشکل روغن زدن شمع، تعویض شمع‌های قدیمی و روغنی با شمع‌های جدید و مناسب است. شمع‌های روغنی دیگر کارایی لازم را ندارند و باید تعویض شوند.
3. تمیز کردن محفظه احتراق: محفظه احتراق باید به طور کامل تمیز شود تا رسوبات کربنی و روغن از روی آن پاک شود.
4. تنظیم مجدد موتور: پس از انجام تعمیرات لازم، موتور باید مجدداً تنظیم شود تا عملکرد صحیح خود را بازیابد.

۷.۲. تمیز کردن سطح شمع

اگر در محل نصب شمع، روغن وجود داشته باشد، نیازی به باز کردن موتور برای تمیز کردن نیست. بهترین راه برای پاک کردن روغن اضافی، استفاده از یک دستمال تمیز و بدون پرز است تا چربی سطح شمع‌ها پاک شود.

۷.۳. اقدامات پیشگیرانه

برای جلوگیری از آسیب دیدن شمع خودرو توسط روغن و جلوگیری از بروز این مشکل جدی، اقدامات پیشگیرانه‌ای وجود دارد:

1. استفاده از روغن موتور مناسب: باید به کیفیت روغن موتور توجه ویژه داشت. استفاده از روغن موتور با ویسکوزیته و کیفیت مناسب، مطابق با توصیه‌های کارخانه سازنده خودرو، از تشکیل رسوبات و کاهش مصرف روغن جلوگیری می‌کند.
2. تعویض منظم روغن و فیلتر: تعویض منظم روغن و فیلتر روغن باعث حذف آلودگی‌ها و ذرات معلق شده و از کاهش کیفیت روغن جلوگیری می‌کند.
3. انتخاب شمع مناسب: یکی از دلایل خرابی و روغن زدن شمع، انتخاب نادرست مشتری می‌تواند باشد. انتخاب شمع با دمای کاری و نوع مناسب با پیشرانه خودرو امری حیاتی محسوب می‌شود.
4. سرویس‌های دوره‌ای و تنظیم موتور: تنظیم موتور به صورت دوره‌ای و بررسی وضعیت قطعاتی مانند رینگ پیستون‌ها، ساقه سوپاپ و واشر سرسیلندر، باعث می‌شود مشکلات احتمالی در مراحل اولیه شناسایی و برطرف شوند. تعویض به موقع قطعات فرسوده از دلایل اصلی روغن زدن شمع است و باید جدی گرفته شود.
5. گرم کردن خودرو: گرم کردن خودرو قبل از حرکت، به ویژه در هوای سرد، باعث می‌شود روغن به تمام قسمت‌های موتور برسد و از سایش قطعات در حالت سرد جلوگیری کند.

۷.۴. اهمیت استفاده از قطعات اصلی (Genuine Parts)

یکی از دلایل رخ دادن مشکلات فنی جدی مانند روغن زدن شمع، می‌تواند استفاده از قطعات غیراستاندارد و تقلبی باشد. این قطعات عملکرد مناسبی را که از آن‌ها انتظار می‌رود، نخواهند داشت و به زودی دچار مشکل می‌شوند. برای جلوگیری از این اتفاق که علاوه بر خسارات مادی، می‌تواند ایمنی راننده و سرنشینان را به خطر اندازد، بهتر است که از قطعات اصلی و استاندارد مورد تأیید شرکت سازنده خودرو استفاده شود.

به عنوان مثال، شرکت رنو برای اطمینان از اصالت قطعات، مشخصه‌هایی را بر روی بسته‌بندی‌ها اعمال کرده است:

• بسته‌بندی استاندارد: بسته‌بندی قطعات مورد تأیید رنو که به آن Renault Packaging گفته می‌شود، دارای استاندارد و الگوی خاصی است. کلمات Group Renault و Genuine Part به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی روی بسته نوشته شده و ترتیب قرارگیری این نوشته‌ها الگوی خاصی دارد.
• برچسب‌های امنیتی: دومین راه شناسایی، برچسب‌های امنیتی به کار رفته بر روی بسته‌بندی است. هر گونه بسته‌بندی فاقد این برچسب امنیتی، مصداق تقلب بوده و مورد تأیید نیست. برچسب‌های جدید شامل نوارهای سه رنگ حاوی جوهر حساس به نور، برش‌های منحصر به فرد در حاشیه و ناحیه بنفش رنگ، و همچنین کد پیگیری منحصر به فرد هستند. جوهر حساس به نور با تغییر زاویه تابش، رنگ خود را از خاکستری به طلایی تغییر می‌دهد.

۸. جمع‌بندی نهایی و تأکید بر مراجعه به متخصص

روغن زدن شمع خودرو نشانه‌ای حیاتی و هشداردهنده از نفوذ روغن موتور به محفظه احتراق و رسوب آن روی شمع‌ها است. این مشکل یک ایراد جدی به شمار می‌رود و سریعاً باید به تعمیرگاه مراجعه شود. این مسئله، که می‌تواند ناشی از فرسودگی رینگ پیستون، خرابی لاستیک‌های ساق سوپاپ، تنظیم نبودن تایمینگ، مشکلات تهویه میل لنگ، یا خرابی واشر سرسیلندر باشد، عواقب سنگینی نظیر کاهش شدید قدرت موتور، افزایش مصرف سوخت، آسیب دیدن کاتالیزور و در نهایت خرابی موتور را به دنبال دارد.

بهترین اقدام برای رفع این مشکل، مراجعه به تعمیرکار ماهر و متخصص است تا دلیل اصلی نشت روغن شناسایی و برطرف شود. سرویس‌های دوره‌ای منظم، استفاده از روغن موتور و شمع مناسب و با کیفیت، و تعویض به موقع قطعات فرسوده، بهترین راهکارها برای جلوگیری از بروز مجدد این عارضه جدی هستند. با توجه به وجود قطعات یدکی تقلبی و بی‌کیفیت، حتماً باید از فروشگاه‌های معتبر اقدام به خرید قطعات یدکی خودرو نمایید تا از سلامت موتور خودروی خود اطمینان حاصل کنید.